تره یا تره فرنگی گیاهی از خانواده Liliaceae با نام علمی Allium porrum L. است. نام های محلی آن در کرمانشاه و در غرب ایران “کور”، در گیلان شمال ایران “کوار”، در کتب طب سنتی با نام های عربی “کراث”، “کراث رومی”، “گندنا”، “کراث البقل” و “کراث المائده” آمده است. به انگلیسی Garden Leek گفته می شود [1]. تره به هندی نیز به نام گندنا مشهور است. مصلح آن گشنیز و کاسنی است و انواع بیابانی، پرورشی و کوهی دارد [نگارنده].
مشخصات
این گیاه شبیه به پیاز است ولی بر خلاف آن به جای غده، تولید ساقه طویل سفید رنگی نموده که با مقداری از برگ های سبز و نسبتا پهن اطراف آن مورد استفاده غذایی قرار می گیرد [3]. گیاه دارای برگ های نواری شکل، نسبتا پهن و با غلاف دراز است. قاعده ساقه نسبتا ضخیم و در داخل پیاز جای دارد و گلهای آن گلی یا سفید رنگ و مجتمع به صورت چتر بزرگ کروی شکل هستند. قسمت مورد استفاده این گیاه برگ و پیاز کوچک آن است که به حالت خام یا پخته مصرف می شود [4]. گل ها به صورت چتر ساده و نر و ماده می باشند. میوه آنها کپسول و دانه آن سیاه است که دانه (تخم) آن را می کارند [5]. طبع تره گرم و خشک است [1]. ترهفرنگی نسبت به پیازچه طعم ملایمتر و شیرینتری دارد. همچنین درشتتر از پیازچه است. برگهای بیرونی تره فرنگی کمی سفت است و معمولا در پخت و پز از برگهای داخلی استفاده می شود که تردتر و خوش طعمتر است. مهم ترین تفاوت تره فرنگی و پیازچه در برگهای آنها است. برگهای پیازچه لوله ای شکل و توخالی است و برگهای تره فرنگی مسطح است [6]. ترهفرنگی دیر هضمتر از پیاز است [5]. دوره گل دهی گیاه تابستان است [7].
دامنه انتشار
این گیاه به صورت وحشی دیده نشده، اما در تمام نقاط ایران پرورش داده می شود [7].
خواص
تره خون ساز، موثر در هضم غذا، ضد عفونی کننده روده ها و مدر است [9]. خوردن تره بعد از غذا مانع ترش شدن آن شده و از ترشی معده جلوگیری می کند [5]. تره اشتهاآور، لینت بخش و برای رفع ناراحتی های معده موثر است. جهت درمان ناراحتی های کبدی و دستگاه گوارش سودآور تشخیص داده شده است [10]. تره درمان کننده رماتیسم، ازدیاد کننده ترشح ادرار، قاعده آور، رفع کننده بواسیر، درد مفاصل، نقرس و یبوست های دائمی می باشد. جوشانده دانه و دم کرده دانه در رفع سنگ کلیه و سهولت دفع ادرار موثر بوده و همچنین در موارد گرفتگی صدا، سرفه، ورم گلو و نای و تمام حالات التهابی حاد و مزمن دستگاه تنفسی و سیاه سرفه اثرات موثری دارد [7]. تره دارای مقدار زیادی آهن، ویتامین های C، B1 و B2 است [11].
کاربرد
این گیاه در بسیاری از غذاها چه به صورت تازه و چه خشک شده، مورد استفاده قرار می گیرد [10]. از ترهفرنگی می توان در انواع املت، آش، سالاد، تاس کباب و بطور کلی انواع خوراک گوشت و مرغ استفاده کرد. از ترهفرنگی می توان به عنوان طعم دهنده سوپها و غذاها استفاده کرد بدون اینکه طعم نهایی غذا را تند و تیز و یا ناخوشایند نماید. تره فرنگی را می توان سرخ نمود و یا آن را تفت داد و در هر نوع پخت و پزی استفاده کرد و بافت و طعم آن عالی خواهد بود [6].
هنگام خرید، ترهفرنگی تازه ارگانیک را باید انتخاب کرد، چون دارای طعم و مواد مغذی فراوان است. باید به دنبال ساقه‌های سفید، ترد و سفت، بلند و یکنواخت با ریشه غده‌ای سالم بود که نشانگر محصول کشاورزی تازه است. باید از خرید ساقه‌هایی که سطح بالای آنان زرد و پژمرده است پرهیز کرد. هرچه ترهفرنگی نازک‌تر باشد بسیار تردتر خواهد بود بنابراین از خرید ترهفرنگی ضخیم باید خودداری کرد، مگر آنکه بمنظور پختن در غذا تهیه شود [16].
دستور پخت ترهفرنگی پلو
ابتدا قسمت سفید و سبز روشن تره فرنگی هارو جدا کرده و به صورت حلقه های باریک برش داده و در کمی روغن حدود ۱۵ دقیقه سرخ کرده، سبزی قرمه رو هم به ترهفرنگی اضافه کرده و باید ۵ دقیقه تفت داده شود. نمک، حبه های سیر و فلفل را نیز به سبزی ها اضافه کرده و بعد از آن، ماهیتابه را از روی حرارت برداشته و در نهایت برای آماده کردن پلو باید لایه لایه مواد و برنج را در قابلمه اضافه کرد، به این صورت که یک لایه نازک برنج و بعد یک لایه تره فرنگی و سبزی سرخ شده و سیر). باید لایه آخر هم برنج را اضافه کرد. باید اجازه داده شود که با حرارت ملایم حدود ۲۵ تا ۳۰ دقیقه دم بکشد. این پلو را می توان با مرغ و یا گوشت سرو کرد و یا با لوبیا قرمز پخته مخلوط سبزی کرد و لابهلای برنج دم کرد [15].
منابع
1- میرحیدر حسین، معارف گیاهی، جلد اول، چاپ نهم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1391.
2- https://www.groww.fr/en/plants/leeks
3- قاسم جوکار نسترن، نادیسان حبیب اله، خلیل مقدم بیژن و همکاران، تاثیر همزیستی میکوریزایی بر رشد و میزان پرولین در تره فرنگی و دو توده تره ایرانی تحت تنش خشکی، تولیدات گیاهی (مجله علمی کشاورزی)، جلد 38، شماره 1، 1394.
4- هاشمی نژاد اشرف السادات، بهادری ارژنگ، شناخت گیاهان دارویی، انتشارات فرهیختگان دانشگاه، تهران، 1387.
5- سلطانی محمدی عباس، اعجاز گیاهان دارویی ایران ( از نظر خواص دارویی و غذایی )، چاپ دوم، انتشارات سفیر اردهال، تهران، 1394.
6- https://parnianmedia.com/page/products/937/تفاوت-تره-فرنگی-و-پیازچه-با-تصاویر/
7- رضایی نژاد علی، گیاهان دارویی رایج ایران، انتشارات راه کمال-سبزآرنگ، تهران، 1389.
8- زرگری علی، گیاهان دارویی، جلد چهارم، چاپ هشتم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1393.
9- مسموع حبیب الله، خواص میوه و گیاهان دارویی، چاپ سوم، انتشارات آیات، اهواز، 1391.
10- کیان‌مهر هرمزدیار، گیاهان دارویی ایران، ویرایش دوم، انتشارات آییژ، تهران، 1393.
11- مشکی پرویز، مشکی حمید، درمان با گیاهان دارویی، چاپ چهارم، انتشارات فرهنگ و قلم، تهران، 1395.
12- https://parnianmedia.com/page/products/938/ طرز-تهیه-کوکو-تره-فرنگی/
13- https://kermany.com/سوپ-تره-و-سیب-زمینی/
14- http://cooking.akaup.com/ashpazi/khoresh/9764.html
15- http://ashpaz1.com/تره-فرنگی-پلو/10325/
16- https://behdasht.news/fa/news-details/19115/همه-چیزهایی-که-باید-درباره-تره-فرنگی-بدانید–1-/