بادیان ستاره ای با نام علمی Illicium verum Hook.f از خانواده Magnoliaceae میوه یک درخت همیشه سبز می‌باشد. به انگلیسی  star anise و در کتب طب سنتی “بادیان ختائی”، “انیس ستاره ای” و “انیس چینی” نامیده می شود [1]. از تمام قسمت های گیاه بوی معطر و قوی استشمام می شود. دارای طعم معطر و کمی شیرین و بویی مطبوع شبیه بوی رازیانه دارد [2].

مشخصات

بادیان ستاره ای درختچه ای است با برگ های همیشه سبز. میوه آن سخت و قهوه ای رنگ است و پس از رسیدن به شکل یک ستاره باز می شود و دارای 12-6 پره است. گلهای آن زرد رنگ و از فاصله دور شبیه نرگس می باشد [1]. گلبرگ های آن از خارج به رنگ سفید مایل به زرد ولی از داخل به رنگ قرمزاند. در داخل جام گل آن، تعداد زیادی پرچم مشاهده می شود که اطراف مادگی مرکب از 12-6 برچه آزاد را فراگرفته اند. این برچه ها از راه قاعده خود، پیوستگی مختصر داشته پس از نمو، به میوه ای تبدیل می شوند که مرکب از 12-6 فولیکول است. قطعات مذکور چون به وضع عمودی در طول محوری، به شکل ستاره قرار گرفته اند از این نظر به انیس ستاره ای موسوم گردیده است. رنگ میوه، خاکستری قرمز یا قهوه ای زنگاری است. مجموعه فولیکولهای میوه قبل از رسیدن کامل نیز حالت گوشتدار دارد ولی تدریجا که میوه کاملا رسید، قطعات آن از حالت قائم خارج می شود و وضع باز شده به خود می گیرد، ضمنا بر اثر خشک شدن، سخت و چوبی می گردد. در داخل هر یک از فولیکول های میوه رسیده بادیان نیز دانه­ای بیضوی، صاف، نسبتا شفاف و به رنگ قهوه ای زرد جای دارد [2]. میوه ها اندکی قبل از آن که به طور کلی برسند (اواسط مرداد تا اواخر آبان) برداشت می شوند [3]. از سال ششم شروع به میوه دادن می کند و ممکن است تا 100 سال عمر کرده و میوه بدهد. اسانس آن از نظر ترکیب و نوع عطر و خواص بسیار شبیه اسانس بادیان رومی است. بادیان ستاره ای طبق نظر حکمای طب سنتی از نظر طبیعت نسبتا گرم و خشک است [1].

گونه دیگری از بادیان که نوع ژاپنی آن است به نام علمی Illicium anisatum L. می باشد و به انگلیسی Japanese star anise  گفته می شود. گیاهی است سمی که در استعمال داخلی مصرف ندارد و فقط برگ های آن برای برخی بیماری های جلدی مصرف می شود. گونه I.verum در مقایسه با گونه I.anisatum که نوع ژاپنی آن است دارای سمیت کمتری است [1].

دامنه انتشار

سرچشمه آن کشور چین بوده و امروزه علاوه بر چین در ویتنام و لائوس نیز تولید می شود [6]. همچنین در نواحی مختلف آسیا مانند ژاپن، فیلیپین، جاوه، هند و … می روید [2].

 

خواص

اسانس بادیان ستاره ای محرک و ضد روماتیسم است. معمولا برای معطر کردن نوشیدنی به کار می رود ولی مصرف بیش از حد مجاز آن خطرناک است. خوردن مقدار مجاز آن زیر نظر پزشک موجب تسهیل تنفس و تسریع گردش خون و تنظیم ضربان قلب می شود. خوردن مقدار زیاد و خارج از حد مجاز آن سمی است و ایجاد لرزش، رعشه، مسمومیت و هجوم خون به مغز و حتی تشنج های صرعی می کند. سایر قسمت های گیاه نیز مستعمل است. برگ ها، پوست و چوب آن برای خواص درمانی آن بکار می رود. مقوی معده و هاضمه می باشد و برای رفع بادهای جمع شده در معده و هضم غذای سنگین اثر مفید دارد. اگر به طور خام خورده شود تشنگی می آورد و ممکن است سردرد ایجاد کند، به این دلیل باید برای تهیه انواع شکل های دارویی آن ابتدا میوه ها را تفت داد و سپس مصرف نمود [1]. بادیان دارای اثر مقوی معده و زیاد کننده ترشحات شیر است و به علت تاثیری که بر روی دستگاه عصبی-ماهیچه ای دارد، در دردهای معده و روده و در رفع انقباضات دردناک این اعضا بکار می رود [2].

انیس ستاره ای ژاپنی برای مصرف داخلی تجویز نمی شود. مهم ترین علایم مسمومیت از این دارو قی، درد پشت و کمر، اغما و فلج ریه ای می باشد. مصرف این گیاه باید زیر نظر پزشک باشد [1].

 

کاربرد

اخیراً بادیان ستاره ای در غرب به عنوان یک جایگزین ارزان قیمت برای رازیانه در پخت و پز مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین در تولید انواع مختلف چای سیاه و سفید استفاده شده است. بادیان ستاره ای طعم گوشت و غذا را بهبود می بخشد. این گیاه به عنوان یک ادویه در آماده سازی بریانی و چای ماسالا در سرتاسر شبه قاره هند مورد استفاده واقع می گردد. این ادویه به طور گسترده ای در غذاهای چینی استفاده شده و در غذاهای هندی به عنوان ترکیب اصلی گرام ماسالا می باشد و در غذاهای مالزیایی و اندونزیایی نیز به میزان زیادی مصرف می شود. بادیان ستاره ای یکی از مواد تشکیل دهنده پودر پنج ادویه سنتی پخت و پز چینی می باشد. همچنین یکی از مواد اصلی برای تهیه سوپ نودل ویتنامی است [7].

پنج ادویه چینی در کشور چين و جزاير آسياي جنوب شرقي بيشترين مصرف را دارد و بنابر يک عقيده عمومي ‌که تعادل غذا با پنج مزه اصلي (شيريني، ترشي، شوري، تلخي و مزه مطبوع يا ملس) حفظ مي‌ شود، به دست مي ‌آيد. در اين مجموعه از دارچين، مشتقي از گياه سنا، باديان، ريشه‌هاي گياه سنا، ريشه زنجبيل و ميخک استفاده مي ‌شود [8].

 

  منابع

1- میرحیدر حسین، معارف گیاهی، جلد پنجم، چاپ هشتم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1391.

2- زرگری علی، گیاهان دارویی، جلد اول، چاپ هشتم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1393.

3- امامی احمد، فصیحی شیرین، مهرگان ایرج (مترجم)، کتاب مرجع گیاهان دارویی، جلد اول، انتشارات  

    اندیشه آور، تهران، 1389.

8- ادویه های ترکیبی، واحد تحقیق و توسعه هزار چاشنی، 1397.

4- http://tebsonaty-g.blog.ir/ 1397/01/03/بادیان

5- https://www.persian-star.org/خواص-انیسون-ستاره-ای/

6- C.K. George, Handbook of herbs and spices (second edition), Vol. 2, 487-503, 2012.

7- https://www.1040giah.ir/product/بادیان-ستاره-ای/